Δείγμα της ελαχίστης τιμής προς αυτούς στους οποίους χρεωστούμε την ελευθερίας μας, στους ήρωες του '21 είναι αυτή η συλλεκτική έκδοση "1821 - ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΑΓΩΝΟΣ". Η ιστρική προσέγγιση που ακολουθεί μαζί με τα άρθρα δύο μεγάλων λογίων, του ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Σβολόπουλου και του καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κωνσταντίνου Μαλαφάντη δίνουν το στίγμα της ιστορικής προσέγγισης που επιχειρείται.

Κλίνοντες ευλαβικώς το γόνυ

H ιερά των Ελλήνων Επανάστασις και η χάρις, εις αυτήν, Εθνική Παλιγγενεσία, εποτίσθησαν από ατελείωτους ποταμούς αίματος. Τόση η μάνητα και η ζάλη
που στοχάζεσαι μη πως
από μια μεριά κι απ’ άλλη
δεν μείνει ένας ζωντανός.

Σε αυτό το άγιο αίμα των αθανάτων ηρώων του Γένους, ξεδιψούν οι πένες και οι χρωστήρες μεγάλων λογίων και θεοδώρητων καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, οι οποίοι απαθανάτισαν στιγμήν προς στιγμήν την πλέον μεγαλειώδη Ιστορία σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο, καθ’ όλο το βάθος των αιώνων.

Ο μεγάλος ξεσηκωμός του Γένους ενέπνευσε, διήγειρε και εξήγειρε τα μεγαλύτερα πνεύματα της Οικουμένης, καθοδήγησε τις πένες των κορυφαίων στοχαστών της εποχής εκείνης, που, κατά αγαθή μοίρα, ήσαν οι πλέον διαλεκτοί όλων των εποχών. Αφύπνισε και φώτισε τις ψυχές των επίγειων αγγέλων της τέχνης, τόσον ώστε δίκαιον να ειπωθεί ότι αυτοί οι λαμπροί και πεφωτισμένοι Διδάσκαλοι του υψηλού και του ωραίου ανέδειξαν τον ελληνικό αγώνα ως την μείζονα πανανθρώπινη αγωνία! Αλλά και ο ιερός των Ελλήνων Αγών ανέδειξε αυτούς τους γίγαντες του πνεύματος, φωτίζοντας κάποιες περαιτέρω σημαντικές πλευρές τους, γιατί τους ώθησε σθεναρώς να χαρίσουν στην αιωνιότητα αθάνατα έργα απαράμιλλου μεγαλείου, ενώ ταυτοχρόνως τους συστράτευσε, όχι στον “υπέρ πατρίδος” των Ελλήνων αγώνα αλλά στον “χάριν του ανθρώπου” προαιώνιο ελληνικό αγώνα!

Καθώς περιδιαβαίνει κάποιος τις βιβλιοθήκες – εικονοστάσια του Εικοσιένα, ανάμεσα στον λόρδο Βύρωνα, τον Πουκεβίλ, τον Βερανζέρο, τον Γκαίτε, τον Ουγκώ, τον Σέλλεϋ, Ιούλιο Βερν και πλήθος άλλων, διαπιστώνει -κι αυτό δεν εμπεριέχει ίχνος υπερβολής- ότι σε καμία ιστορία κανενός έθνους και ουδενός εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στα παγκόσμια χρονικά οι διανοητές εμπροσθοφύλακες δεν φτάνουν τον αριθμό και το πνευματικό ανάστημα των περίφημων ανδρών που κατέθεσαν ψυχή και διάνοια υπέρ του αγώνος ενός μικρού - μεγαλειώδους Έθνους.

Αν όλα τούτα φαντάζουν σε κάποιους “σκεπτικιστές” ως συγκινησιακό παραλήρημα του γράφοντος ή κοινότοπες συναισθηματικές υπερβολές, δεν αδικείται ο γράφων, αλλά η Ιστορία. Γιατί το ’21 δεν ήταν απλώς ένας τοπικός πόλεμος. Ήταν μια υπόθεση πανανθρώπινη. Ήταν ένας πόλεμος ανάμεσα στον πολιτισμό και το σκότος, μια τρομακτική σύγκρουση ανάμεσα στις αιώνιες παναθρώπινες αξίες και την πλέον κτηνώδη βαρβαρότητα.

Πάνω σε αυτό επιχειρηματολογεί περίφημα ο λόγιος ακαδημαϊκός Γ. Μαριδάκης (πρόεδρος Ακαδημίας Αθηνών, 1951) για να στοιχειοθετήσει την Ελληνική Επανάσταση ως έκφραση του Ευρωπαϊκού Πνεύματος.

ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΦΗΛΙΟΝ

Η Β´΄Εθνοσυνέλευση στο Άστρος, αφού επεράτωσε τις εργασίες της, απηύθυνε προς την Υφήλιον την από 18 Απριλίου 1823 Διακήρυξιν, με την οποία κηρύττει: «ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν των Ελλήνων ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν… καθώς ανήκει εις ανθρώπους προσπαθούντας ν’ απολαύσωσιν ατίμητα αγαθά, ό,τι λογής είναι η πολιτική ύπαρξις και ανεξαρτησία και τα οποία αυτά αγαθά δεν γνωρίζουσιν εκ φήμης, αλλ’ έχοντες εστερήθησαν… καθώς ανήκει εις ανθρώπους κατοικούντας γην ηρωϊκήν… και τέλος καθώς ανήκει εις ανθρώπους πάτριον έχοντας τον Βάρβαρον να καταπολεμώσιν και την πατρίδα να απελευθερώνωσιν».

Αυτά ακριβώς τα λόγια μαρτυρούν κατά την μεγίστην της αληθείας έννοια την «Θείαν Μοίραν» της Ελλάδος. Να καταπολεμεί τον Βάρβαρον, χάριν του Ανθρώπου.

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΙΟΥΤΑΧΗ

Όταν ο Κιουταχής κατά την χρονοβόρο πολιορκία της Ακροπόλεως συναντά ανυπέρβλητα εμπόδια, τούτο έχει ως αποτέλεσμα να του ζητηθούν ευθύνες από την Κωνσταντινούπολη. Ο Κιουταχής αποστέλλει την από 23 Αυγούστου 1826 επιστολή, απευθυνόμενη προς τον “βεζύρη της βούλας”, η οποία όμως δεν έφθασε στην Πόλη γιατί περιήλθε στα χέρια των Ελλήνων.

Στην επιστολή αυτή λοιπόν, μεταξύ άλλων, γράφει:

«Ζωοτρόφε μου αυθέντα Το φρούριον των Αθηνών, καθώς σας είναι γνωστόν είναι παλαιόθεν ωκοδομημένον εις πέτραν υψηλήν και δύσβατον· ούτε υπόνομον επιδέχεται ούτε εις έφοδον έρχεται· απέχει 6 ώρας από των Δερβενίων της Πελοποννήσου και πλησιάζει εις τας νήσους· ευρίσκεται εις την άκραν των λοιπών βιλαετίων· και προ πάντων το φρούριον τούτο, επειδή είναι τόπος παλαιότατος και παλαιόθεν εκβήκαν εξ αυτού του τόπου πολλοί περιβόητοι φιλόσοφοι και (επειδή) τα οποία έχει τεχνικά της αρχαιότητος έργα προξενούσι θαυμασμόν εις τους πεπαιδευμένους Ευρωπαίους, διά τούτο όλοι οι Ευρωπαίοι και τα λοιπά έθνη των απίστων θεωρούσι το φρούριον τούτο, ως ιδίαν αυτών οικίαν· και επειδή το νομίζουν ως προσκυνητήριον τόσον οι Ευρωπαίοι, καθώς και όλα τα έθνη των απίστων (των ονομαζομένων), το υπερασπίζουσι και προσπαθούσι να μη εκβή εκ των χειρών των απίστων αποστατών και εσυμφώνησαν και υπεσχέθησαν γενικώς την βοήθειάν των και διά ξηράς και διά θαλάσσης».

Από τα λόγια του ίδιου του εχθρού αποκαλύπτεται η “θεία Μοίρα” της Ελλάδος. «Πάτριον έχει να καταπολεμεί τον βάρβαρον χάριν του ανθρώπου, ο δε άνθρωπος στρέφεται προς την Ελλάδα ταπεινός προσκυνητής».

Ποια λοιπόν η ομοιότητα της ελληνικής επαναστάσεως με τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες καθ’ όλην την μνήμη της παγκοσμίου Ιστορίας;

Μα πρέπει να μας το θυμίζουν οι λόγιοι στις λαμπρές μελέτες τους; Όλοι οι Έλληνες δεν ρίχτηκαν στον ιερό αγώνα πρώτα για «του Χριστού την πίστη την αγία» κι ύστερα «για την Ελευθερία;»

Δεκάδες αναφορές για την Οικουμενική Ιδέα της Επανάστασης του ’21 συναντά κανείς σε όλα τα κείμενα, τόσο στα προσωπικά συγγράμματα, ημερολόγια – ιστορικές καταγραφές, αυτοβιογραφίες των ίδιων των αγωνιστών όσο και στους Έλληνες και ξένους ιστοριογράφους, καλλιτέχνες, ποιητές. Οι μεγάλοι διανοητές του Διαφωτισμού βλέπουν την «υπόθεση των Ελλήνων» μείζον θέμα του παγκόσμιου πολιτισμού, και των Αξιών του νέου κόσμου που ανατέλλει.

Προκειμένου να κλείσουμε την παρούσα ιστορική προσέγγιση, ένα προφητικό απόσπασμα από την «Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» (Αθήνησι 1860, σελ. 178-180), σύγγραμμα το οποίο υπογράφει ένας γενναίος αγωνιστής του ’21, λιγότερο γνωστός σε εμάς, αλλά που δεν υστερεί σε μεγαλείο ψυχής από τους πλέον θρυλικούς ήρωες του ’21, ο Γεώργιος Θεόφιλος.

Επισημαίνει ο αγωνιστής και ιστορικός συγγραφέας:

«Εάν οι Ευρωπαίοι θέλωσι να αναστείλωσι τον Ρωσσικόν χείμαρρον από του να επιφέρη εις την Ευρώπην πολιτικόν κατακλυσμόν, δεν πρέπει να ελπίζωσιν, ότι δύναται να διακωλύση τούτον ο φρυγανώδης και υπό παντοίων ανέμων κλονιζόμενος φράκτης της Τουρκικής βαρβαρότητος και ασταθείας, καθ’ ου πολλάς ευρίσκει η Ρωσσία τας αιτίας· αλλά δύναται να πράξη τούτο το αδαμάντινον τείχος της Ελληνικής μονιμότητος και ευσταθείας, σεβαστόν και εις αυτήν την Ρωσσίαν, το οποίον ίσταται από πέντε περίπου χιλιοετηρίδων, ο προμαχών, ο διακωλυών την Ασιατικήν αγριότητα και βαρβαρότητα να μεταφυτευθώσιν εις τας Ευρωπαϊκάς πεδιάδας, εις ας ανθούσι τα ευγενέστατα προϊόντα της ανθρωπότητος αι Επιστήμαι, ο Πολιτισμός, η Ποίησις και η Ευγλωττία. Εάν δε διστάζωσι δια την μεταξύ Ρώσσων και Ελλήνων ομοδοξίαν, ας ώσι βέβαιοι, ότι οι Έλληνες γνωρίζουσι κάλλιστα να θέσωσι την διαφοράν μεταξύ της Ομοδοξίας και της Ελευθερίας. Εάν τις παραβάλη τους αγώνας των τε αρχαίων και νεωτέρων Ελλήνων, ευρίσκει αυτούς ομοιοτάτους. Οι μεν αρχαίοι προς τους βαρβάρους κατοίκους της Ασίας εμάχοντο Πέρσας, οι δε νεώτεροι προς τους θηριώδεις και αγρίους κατοίκους της Ασίας Τούρκους. Οι μεν αρχαίοι έστησαν τα κατά των βαρβάρων τρόπαια εν τε τω Μαραθώνι, τη Σαλαμίνι, ταις Πλαταιαίς και τη Μυκάλη, οι δε νεώτεροι, εν τε τω Βαλτετσίω, τοις Δερβενακίοις, τη Ερισσώ, τη Τριπόλει, ταις Θερμοπύλαις, τω Ναυπλίω, τη Μυκάλη, τω Καφηρεί, τη Πέτρα κτλ. Εις μεν τους αρχαίους ανεδείχθησαν ήρωες οι Μιλτιάδαι, οι Θεμιστοκλείς, οι Λεωνίδαι, οι Παυσανίαι, οι Κίμωνες· εις δε τους νεωτέρους οι Υψηλάνται, οι Κωλοκοτρώναι, οι Μαυρομιχάλαι, οι Καραϊσκάκαι, οι Βότσαροι, οι Διάκοι, οι Κριεζώται, οι Γρίβαι, οι Νικήται, οι Στάικοι, οι Οδυσσείς, οι Τσαβέλλαι, οι Μιαούλαι, οι Κανάραι, οι Κριεζίδαι, οι Τομπάζαι, οι Σαχίναι, οι Σακτούραι, οι Φιλέλληνες Κοδρικτώνες, Ρηγνύς, Εϊδένες, Φαβιέροι, Μαιζώνες και Τσούρτσαι, και το άγνωστον ίσως εις τους αρχαίους πρωτότυπον της γυναικείας αρετής η ηρωίς των Σπετσών Βουβουλίνα.

Ομοιότατοι δε όντες οι αγώνες ούτοι, μίαν μόνην έχουσι την διαφοράν, το πλήθος των τροπαίων και των ηρώων, κατά το οποίον οι των νεωτέρων υπερτερούσι τους των αρχαίων. Έχουσι δε και άλλην ου μικράν την διαφοράν, καθότι οι μεν αρχαίοι επερχομένους απήντησαν τους εχθρούς, οι δε νεώτεροι εξέβαλον τους θηριώδεις Τούρκους προ τεσσάρων αιώνων εγκατεστημένους μεταξύ αυτών και κατέχοντας όλα τα εν Ελλάδι φρούρια.

Υπέρτεροι δε οι αγώνες των νεωτέρων όντες, δεν συνεπληρώθησαν εισέτι. Οι μεν αρχαίοι συνεπλήρωσαν τους αγώνας αυτών κατατροπωσάμενοι δια του Μεγάλου Αλεξάνδρου τους εχθρούς αυτών, ανατρέψαντες τους θρόνους των και πυρπολήσαντες τα πολυτελή αυτών βασίλεια· οι δε νεώτεροι θέλουσι συμπληρώσει τους αγώνας αυτών, όταν αναφανή ο στιβαρός βραχίων, η μεγάλη καρδία, ο νέος της Ελλάδος Αλέξανδρος, όστις ανατρέπων τους βεβήλους της Τουρκίας θρόνους, αντικαταστήσει αυτούς δια των Σεπτών Θρόνων του Ιουστινιανού, του Θεοδοσίου, του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Διαρρηγνύων δε την ημισέληνον, το σημείον της αγριότητος, της βαρβαρότητος και των αιμάτων, κοσμήσει τα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως με την Ελληνικήν σημαίαν, το σύμβολον του ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΥΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ!!!»

«Θεία Μοίρα» και ατυχείς συμπτώσεις

Πάντα, λες και το κουβαλά η ιστορική μας μοίρα, κάτι σημάδευε τις μεγάλες επετείους του τρισένδοξου ’21. Μαύρα σύννεφα επισκίαζαν την λάμψη του. Τα εκατό χρόνια από το ’21, η γιορτή της Ανάστασης ανεστάλη. Δυστυχώς, περιπέτειες της νέας Ελλάδας, που φαίνεται να μην έχουν τελειωμό, ματαίωσαν τις μεγαλειώδεις γιορτές της εκατονταετηρίδος κατά το 1921, εποχή που η πατρίδα βίωνε την δίνη από την χάραξη μιας μεγάλης Ελλάδας στον εφιάλτη μιας Εθνικής Καταστροφής.

Έτσι, η Εκτελεστική Επιτροπή Εκατονταετηρίδος υπό την προεδρία του πρίγκιπα Νικολάου καθώς και η Κεντρική Επιτροπή Εκατονταετηρίδος της Ελληνικής Επαναστάσεως αποφάσισαν “την αναβολή των εορτασμών δι’ ευθετωτέραν εποχήν”. Αλλά και τα 150 χρόνια από την έκρηξη της Επαναστάσεως συνέπεσαν με το στρατιωτικό καθεστώς, το οποίο, με τις όποιες υπερβολές, υπερπατριωτικές ιαχές και τις υποχρεωτικές παράτες καθώς και με τους ατυχείς παραλληλισμούς της “Εθνικής Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου” με αυτή του ’21 επέφεραν την αίσθηση και όλα τα συμπτώματα του υπερκορεσμού, ακόμα κι αν δεν μετείχε κάποιος στο επετειακό συμπόσιο. 2021… Τα 200 χρόνια από την μεγάλη στιγμή του Γένους τα γιορτάζουμε υπό την βαριά σκιά της απώλειας των Εθνικών Κυριαρχικών Δικαιωμάτων μας στο όνομα μιας δήθεν χρεοκοπίας και μιας ερμαφρόδιτης ευρωπαϊκής πολιτικής, χωρίς ιδανικά και ινδάλματα, υπό την παντελή έλλειψη αξιών και αξίων.

Αυτή όμως η ατυχής συγκυρία δύναται να αποβεί πλέον ευτυχής πάσης άλλης, γιατί η τρισένδοξη επέτειος από την έναρξη του Ιερού Αγώνος για την αποτίναξη του ζυγού, ως οι αναστάσιμες καμπάνες, θα αφυπνίσουν στον ελληνισμό την μεγάλη ελπίδα, και η υπενθύμιση των ηρωικών κατορθωμάτων των προγόνων μας θα γίνει η πατρική ευχή εκείνων των ιδίων προς όλους εμάς ανεχόμενους και ενεχόμενους, αμήχανους και… πολυμήχανους. Και προς την ελευθερία και πάλιν οδεύοντες ας μας δίνει δύναμη η ρήση του Γέρου του Μοριά “Το γένος μας και άλλες φορές σταυρώθηκε αλλά ιδού ζώμεν”.

1821-2021: ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ!

Η ελληνική Ιστορία, όπως στα αρχαία αυτής νάματα, έτσι και στο ιερό κεφάλαιο της Επανάστασης του ’21 δεν έπαψε ποτέ να εμπνέει μεγάλους ιστορικούς να αναζητούν το ανέσπερο φως του Ελληνικού Μεγαλείου στα μετερίζια και τις πολεμίστρες πλάι στους θρυλικούς αγωνιστές του ’21.

Το Αρχείο Ελληνικών Γραμμάτων “Γεώργιος Λεβιθόπουλος” και ο εκδότης Μανώλης Τακιδέλλης με τα παιδιά του Χρήστο και Μαρία, (εκδόσεις “Αλκυών”, “Μένανδρος”, “Νάμα”), δίχως να γυρίζουν την πλάτη σε όλους αυτούς τους ογκόλιθους του πνεύματος που κατέγραψαν και ύμνησαν την Ιστορία του ’21, μοιράστηκαν ένα μεγάλο όραμα και μια μεγάλη εκδοτική πρόκληση: να παρουσιάσουν την Ιστορία της Εθνικής Παλιγγενεσίας, γραμμένη από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές του Μεγάλου Αγώνα, δηλαδή απ’ αυτούς τους ίδιους που χάραξαν την ιστορία της λύτρωσης του Έθνους και ταυτόχρονα την κατέγραψαν.

Δίχως την μεσολάβηση των ιστορικών, στο Ιερό Έργο των οποίων υποκλινόμεθα με τον προσήκοντα σεβασμό, ας προστρέξουμε με κάθε ευλάβεια ενώπιον των «Εθνικών “Ευαγγελίων” του Ιερού Αγώνος», δηλαδή στα ιερά βιβλία στα οποία κατέγραψαν τα αθάνατα γεγονότα του ’21 οι ίδιοι οι αθάνατοι ήρωες του Ξεσηκωμού. Ξάνθος, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Κολοκοτρωναίοι, Σαχτούρης, Βύρων, Σουρμελής, Ζαλοκώστας, Φωτάκος, Καραϊσκάκης και αρκετοί άλλοι, που έγραψαν την ιστορία, πρώτα με την κόψη του σπαθιού την τρομερή κι ύστερα με την πένα. Κι αντίς μελάνη, αίμα ζεστό από τις πληγές τους.

Αποτέλεσμα ενός υψηλού εκδοτικού στόχου πολλών ετών είναι το πεντάτομο, με τον τίτλο «1821 - Τα Εθνικά “Eυαγγέλια” του Ιερού Αγώνος». Είναι το πρώτο μεγάλο βήμα σε ένα εκδοτικό επίτευγμα το οποίο περίμενε, ως όνειρο ζωής, επί δεκαετίες ολάκερες, στα ερμάρια του Αρχείου Ελληνικών Γραμμάτων “Γεώργιος Λεβιθόπουλος”, να μετουσιωθεί από μεγαλόπνοο όραμα σε ένα μεγαλειώδες -γιατί όχι μνημειώδες- εκδοτικό έργο. Ο εκδοτικός Οίκος «Μένανδρος» αγκάλιασε με απερίγραπτο ζήλο και δέος αυτή την ιδέα και αψηφώντας πολλούς ανασταλτικούς παράγοντες τόλμησε να πραγματοποιήσει μια λαμπρή έκδοση, πολύτιμο στολίδι για κάθε ελληνική βιβλιοθήκη. Στο τελευταίο έχει συμβάλει τα μέγιστα και ο διευθυντής εκδόσεων Παναγιώτης Καγιαλής, ο οποίος είχε την εκδοτική επιμέλεια.

«1821 - Τα Εθνικά “Ευαγγέλια” του Ιερού Αγώνος»

Αυτά τα λόγια δεν αποτελούν μια μεγαλόστομη φράση η οποία ταιριάζει με την περίσταση ή υπερασπίζεται προσωπικές απόψεις, ούτε χάριν χάριτος, ένα καλολογικό στοιχείο και μόνο. Ο τίτλος αυτός ομολογεί μια μεγάλη, αιώνια αλήθεια… την ιερότητα του Αγώνος του ’21 που δίδαξε ότι “η ελευθερία δεν χαρίζεται. Κερδίζεται με αίμα”.